BOTANİK

Bitki bilim olarakta isimlendirilen botanik(=botany)  bitkiler üzerinde çalışan biyolojinin  alt  dalıdır.Botanik bitkiler,algler ve mantarlar arasındaki evrimsel bağları, bitkilerin kimyasal  özelliklerini,hastalıkları,metabolizmalarını,gelişimlerini,üremelerini,büyümelerini ve yapılarını inceleyen son derece geniş kapsamlı biyolojinin  alt disiplinlerinden biridir.Botanik genel olarak 4 ana bölüme ayrılır.

1)Bitki Fizyolojisi

2)Bitki Morfolojisi

3)Bitki Sistematiği (Sistematik Botanik)

4)Bitki  Ekolojisi

Yeryüzünde yaklaşık olarak 1.000.000’a yakın çeşitli bitki bulunduğu için,botanik çok geniş kapsamlı bir bilimdir. İnsanlar çok eski tarihlerden beri bitkilerle ilgilenmişler, değişik konularda onlardan yararlanmağa bakmışlardır. Bazı kökleri,yaprakları kaynatarak yapılan ilaçlar, bazı kök ve yaprakların besin maddesi olarak kullanılması, ilkel boyaların yapımında yararlanılan bitkiler,bu bakımdan sayılabilecek örnekler arasındadır.

Botanik Nelerden Bahseder

Bitkilerin bütün özelliklerini inceleyen botanik aslında biyolojinin bir koludur. İncelediği konulara göre birtakım adlar alarak kısımlara bölünür:

1 — Genel Botanik: Bitkilerin ortaklama özelliklerinden bahseder. Morfoloji, Anatomi, Histoloji, Sitoloji, Genetik vs. gibi bazı bölümlere ayrılır. Bunlardan «morfoloji» bitkilerin gözle veya büyüteçle görülebilen dış kısımlarını; «anatomi» iç organları; «histoloji» dokuları, «sitoloji» de hücreleri inceler; «genetik» bitkilerde (ve hayvanlarda) irsi özelliklerin nesillerden nesillere devredilişiyle; «bakteriyoloji» bakterilerle; «biyocoğrafya» bitkilerin yeryüzünde dağılış şekilleriyle ilgilenir. Bunlardan başka çeşitli konularla meşgul olan daha birçok botanik kolları vardır.

2 — Özel Botanik: Herhangi bir bitki grubunun özelliklerini inceler.

Botaniğin Tarihi

Teophrastos (M.Ö. 380-327)

Botanik konusunda en eski çalışmaları yapan bilimadamı, eski Yunan bilgini Aristoteles’in öğrencisi Teophrastos (M. Ö.380-327)’dur. Teophrastos,bir çenekli bitkilerin iki çenekliler den ayırt edilmesi, bazı hurma ağaçlarının tamamen erkek, bazılarının da tamamen dişi olduğunun bulunması gibi, devrine göre gerçekten ileri düzeyde sayılabilecek sonuçlara varmıştı.

Ortaçağ’da,  botanik sadece eczacıların ilgilendiği bir  konu haline gelmiştir.

Zamanın ilerlemesiyle, Yakınçağ’ın  başlarında İtalyan botanikçisi Andrea Cesalpin (1519-1603),İsviçreli Gaspard Bauhin (1550-1624),gerçek anlamıyla botanik bilimini konu edinen çalışmalar yaptılar. Cesalpin, bitkileri çiçeklerine ve yapraklarına göre sınıflandırdı. Bauhin, günlük hayatta yararlanılan 6000 bitkiyi tespit etti, bunlara bilimsel birer isim verdi. Fransız botanikçi J. P. Tournefort (1656-1708 ), sınıflandırma işini daha ayrıntılı ve bilimsel bir düzende geliştirdi. Bernard Jussieu (1699-1777) ve Antoine Laurent Jussieu adındaki Fransız botanikçiler, bitki familyalarını belirlerdiler. İsveçli ünlü botanik bilgini Carivom Linne (1707-1778),bitkileri 24 sınıfa ayırdı.

Bu arada teknoloji gelişmiş, bilimsel buluşlar listesi giderek zenginleşmişti. Tabii botanik bilginleri de bundan yararlandı, çalışmalarını, incelemelerini daha güvenilir, daha kılı kırk yaran bir düzenle sürdürdüler. Botanik bilimi emekleme, acemi adımlarla yürüme dönemlerini geride bıraktı. Modern laboratuar çalışmaları,modern teknik,bilimsel imkanlar, botaniğin bugünkü durumuna ulaşmasını sağlamıştır.

Alt Dalları

• Bitki morfolojisi, bitkilerin iç ve dış yapılarını genel olarak inceler. Bitki morfolojisi birçok alt dala ayrılır:
• Bitki histoloji, bitki dokularını inceler.
• Bitki sitolojisi, bitki hücresini inceler.
• Bitki anatomisi, bitki dokularını organ düzeyinde inceler.
• Üreme morfolojisi, yaşam çevrimini inceler
• Morfogenez, bitkilerin gelişmesini inceler.
• Agrostoloji, otsu bitkilerle ve özellikle bu bitkilerin sınıflandırılmasıyla ilgili botanik dalıdır.
• Bitki fizyolojisi, bitkilerdeki hayati olayları fizik ve kimya kanunlarına dayanarak inceler. Madde değişimi (Metabolizma), büyüme-gelişme ve hareket fizyolojisi olmak üzere üçe ayrılarak incelenmektedir.
• Bitki ekolojisi, bitkilerin diğer canlılarla ve yaşadıkları çevre ile olan ilişkilerini araştırır.
• Sistematik botanik, bitkileri birbirleri ile olan tabii akrabalık derecelerini göz önünde tutarak ve filogenetik gelişmelerine dayanarak inceleyen, küçük veya büyük topluluklar halinde gruplandıran botanik dalıdır.

Diğer Bilim Dalları İle İlişkileri

• Bitki coğrafyası, bitkiler alemi ile yeryüzü arasındaki ilişkileri ve bitkilerin yayılışını araştıran bir bilim dalıdır. Fitocoğrafya ve Geobotanik olarak da bilinir.
• Paleobotanik, fitopaleontoloji olarak da bilinir. Jeolojik çağlarda yaşamış ve nesilleri ortadan kalkmış bitkilerin kalıntılarını, yani bitkisel fosilleri, sistematik ve yayılışları bakımından inceler.
• Farmasötik botanik, tıbbi bitkileri belirli sistematik gruplar altında tanıtan, bunlardan elde edilen ilaç hammaddeleri (drog) ile tedavide kullanılma yerlerini kısa olarak anlatan bir bilim dalıdır.
• Fitopatoloji, bitki hastalıklarını inceler.
• Dendroloji, ağaçları inceler.
• Orman botaniği, orman ve park ağaçlarının sistematiği ile ilgilenir.

1. Bitki morfolojisi bitkilerin kök, gövde, yaprak, çiçek gibi bölümlerinin bütün yapısal ve biçimsel özelliklerini inceler. Bu geniş kapsamlı bölümün daha ince ayrıntılar üzerin­de yoğunlaşmış birçok altbölümü vardır. Ör­neğin yapısal morfoloji bitkilerin bütün bö­lümlerini dış yapıları ve görünümleriyle bi­çimsel açıdan ele alırken, bitki anatomisi iç yapılarını doku ve hücre düzeyinde inceler. Bu inceleme de dokuların yapılanma özellik­lerini araştıran bitki histolojisi ya da dokubilimi ile hücrelerin biçim, boyut, duvar kalınlığı gibi mikroskobik yapısal özelliklerini araştı­ran bitki sitolojisi ya da hücrebilimi gibi uzmanlık alanlarına dayanır. Kısacası çiçekle­rin konumu, taçyaprak ve çanakyaprakların yerleşme düzeni, erkekorganların ve dişior-ganların ayırt edici yapısal özellikleri, yaprak­ların biçimi ve dokusu üstüne bütün ayrıntılı bilgileri bitki morfolojisi sağlar. Bu nedenle bitkilerin sınıflandırılması, yani benzer özel­liklerine göre sınıf, takım, familya, cins ve tür düzeyinde gruplandırılması büyük ölçüde bit­ki morfolojisine dayanır.

2. Bitki fizyolojisi bitkilerin üreme ve büyü­me süreçlerini, yaşam çevrimini, solunum ve beslenme gibi yaşamsal işlevlerini konu alır. Örneğin köklerin topraktan suyu emmesi, su ve besin maddelerinin iletimdoku sistemiyle yapraklara taşınması, yapraklarda fotosentez­le besin üretimi bu inceleme alanının kapsa­mına girer.
Bitki morfolojisi ile bitki fizyolojisi sağlıklı bitkileri konu alırken, bitki patolojisi ya da fitopatoloji de bitki hastalıklarıyla ilgilenir.

3. Bitki ekolojisi ya da çevrebilimi biryandan bitkilerin yaşadığı doğal ortamın biyolojik ve fiziksel özelliklerini, örneğin toprak,nem, hava sıcaklığı ve ışık koşullarını, bir yandan da bitkilerin çevreyle ilişkilerini, yani hem cansız doğanın, hem de aynı ortamdaki öbür bitkiler ile hayvanların bitki toplulukları üzerindeki etkilerini araştırır. Ayrıca orman, çalılık, fundalık, çayır, bataklık ve turbalık gibi bitki topluluklarının incelenmesi de bu bölümün konusudur.

  

4. Bitki sistematiği türler arasındaki farklılıkları saptayarak bütün bitkileri ortak özelliklerine göre sınıflandırır; bitki taksonomisi de tanımlanmış özelliklerine göre bitkileri adlandırır.

Ayrıca botanik ile öbür bilim dallarının işbirliğinden doğan ortak uzmanlık alanları da vardır. Örneğin bitki coğrafyası bitkilerin yeryüzündeki dağılımını, etnobotanik insan topluluklarının tarih boyunca bitkilerden nasıl yararlandığını, bitki genetiği ise kalıtsal özel­liklerin yeni döllere nasıl aktarıldığını ve gen aktarımıyla insana daha yararlı ya da daha verimli soyların nasıl elde edileceğini araştı­rır. Bunların dışında, botaniğin özellikle ta­rım, ormancılık, bahçecilik, seracılık ve ecza­cılıkla da çok yakın ilişkisi vardır.