A. Hücresel Yapı:
Tüm canlılar yapısal ve işlevsel bakımdan en küçük
birim olan hücre veya hücrelerden oluşur.Tüm canlılar yapısal ve işlevsel
bakımdan en küçük birim olan hücre veya hücrelerden meydana gelir. Canlılar
hücre sayılarına ve yapılarına göre gruplandırılabilir.Bakteri, amip ve
paremesyum gibi canlılar tek hücrelidir. Şapkalı mantar, ayçiçeği ve insan gibi
canlılar ise çok hücrelidir.Hücreler yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak
üzere ikiye ayrılır. Prokaryot hücrelerde çekirdek ve zarla çevrili organel
bulunmaz. Bakteri ve arkebakteri alemlerinde bulunan canlılar prokaryot hücre
yapısına sahiptir. Ökaryot hücrelerde, yönetici molekül olan DNA çekirdek
içinde bulunur. Bu hücrelerde mitokondri gibi zarlı organeller bulunur.
Protista, mantar, bitki ve hayvanlar aleminde yer alan canlılar ökaryot hücre
yapısındadır.
B. Beslenme:
Canlılar yaşamlarını devam ettirebilmek için çeşitli
organik ve inorganik maddelere ihtiyaç duyar. Canlılar beslenme şekillerine
göre ikiye ayrılır:
i. Ototrof Canlılar:
İnorganik bileşikleri kullanarak organik bileşikler dediğimiz karmaşık ve uzun
molekül zincirlerini üretebilen canlılardır. Diğer bir anlatımla bu canlılar,
yaşamsal etkinliklerini sürdürebilmek için gereksinme duydukları tüm organik
bileşikleri, doğrudan doğruya inorganik bileşikleri sentezleyerek elde ederler.
Bu canlılar, karbondioksidi indirgeyerek organik bileşikler sentezlerken,
işlemin kimyasal karakteri dolayısıyla enerjiye gereksinim duyarlar. Bu enerji kaynağı ışık (büyük ölçüde güneş
ışığı) ya da kimyasal enerjidir.
ii. Heterotrof Canlılar:
Kendi besinini üretme özelliğine sahip olmayan, beslenme ihtiyacını karşılamak
için dışarıya bağımlı olan canlılardır. Örnek olarak hayvanlar ve mantarlar
verilebilir.
C. Solunum:
Tüm canlılar besin monomerlerini solunum reaksiyonları
ile parçalayarak ihtiyaç duydukları ATP’yi sentezler. Canlılar yaşamlarını
sürdürürken gerekli olan enerjiyi besinlerde depo edilen kimyasal bağ
enerjisinden karşılar. Bu enerjinin açığa çıkarılma sürecine solunum denir. İki
çeşit hücresel solunum vardır.
Oksijensiz (anaerob) solunum: Organik besinleri
oksijen kullanılmadan parçalanarak ATP üretilmesidir. Genellikle ilkel
hücrelerde görülür.
Oksijenli (aerob) solunum: organik besinlerin oksijen
kullanılarak parçalanmasıdır. Enerji üretimi oksijensiz solunuma göre daha
fazladır.
Ç. Metabolizma
Metabolizma, canlı organizmanın hücrelerinde meydana
gelen ve enzimlerle kontrol edilen biyokimyasal tepkimelerin tümüdür.
Metabolizma yapım (anabolizma) ve yıkım (katabolizma) tepkimelerinden oluşur.
Anabolizma: Yapım tepkimeleriyle canlıya özgü
bileşikler üretilir. Bu sayede canlı büyür, yıpranan kısımları onarır, salgı
maddeleri üretir.
Katabolizma: Yıkım tepkimeleriyle büyük moleküller
yapıtaşlarına, yapıtaşı moleküllerin bir kısmı da hücre solunumuyla CO2 ve
H20’ya dönüşür.
D. Büyüme ve Gelişme:
Tek hücrelilerde büyüme sitoplazma hacminde artma ile
sağlanırken çok hücreli canlılarda hücre sayısının artması büyümeyi sağlar.
Gelişme ise art arda devam eden hücre bölünmesi ve
hücre farklılaşmasıyla tamamlanır.
E. Hareket:
Tek hücreli bazı canlılar sil, kamçı gibi yapılarla;
hayvanlar kanat, yüzgeç ve ayaklarla aktif yer değiştirebilirken bitkiler sabit
olduklarından pasif hareketlidir.
F. Boşaltım:
Canlılarda metabolizma sonucu oluşan atık, zararlı ya
da fazla olan maddelerin vücuttan atılmasıdır. İdrarın atılması, terleme ve CO2
nin atılması boşaltım olayıdır.
 |
| Eşeysiz Üreme |
G. Üreme:
Tüm canlılar soylarının devamı için kendilerine benzer
bireyler oluştururlar.
Eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki çeşit üreme görülür.
i.
 |
| Eşeyli Üreme |
H. Çevresel Uyarılara
Tepki:
Tüm canlılar iç ve dış çevrelerindeki fiziksel ve
kimyasal değişimlerden etkilenir ve buna tepki gösterir. Bu durum canlının
yaşamının devamlılığı açısından çok önemlidir. Türlerin farkı uyaranlara karşı
göstermiş oldukları tepkiler farklıdır.
I. Organizasyon:
Her canlı türü canlılıklarının devamlılığını sağlayan
vücut yapısına sahiptir. Bu tek hücreli bir canlıda organel olabileceği gibi
çok hücreli bir organizmada doku, organ, sistem düzeyinde gerçekleşebilir.
Bu organizasyonun bozulması canlının ölmesine neden
olabilir.
